تبیین جامعه ‏شناختی رابطه سرمایه اجتماعی/ فرهنگی و اثربخشی آموزشی معلمان (مطالعه موردی: دبیران دبیرستان‏های شهر سنندج)

پژوهش حاضر تلاشی است برای تبیین رابطۀ اثربخشی آموزشی معلمان با سرمایۀ اجتماعی/ فرهنگی آنان. به بیان دیگر، این پژوهش قصد دارد پدیدۀ اثربخشی آموزشی را در ارتباط با متغیرهای اجتماعی و به مثابه امری اجتماعی مطالعه کند. لذا پرسش های محوری آن، حول این مسئلۀ اصلی صورت بندی شده اند که تعامل بین فضای اجتماعی و میدان آموزشی چگونه است و معلمان چگونه به تناسب سرمایۀ اجتماعی (اعتماد اجتماعی، هنجارهای همیاری و شبکه های روابط اجتماعی) و سرمایۀ فرهنگی شان (تجسم یافته و عینیت یافته و نهادی شده)، در میدان آموزشی ایفای نقش می کنند. چارچوب مفهومی و نظری پژوهش، از نظریه های بوردیو و کلمن و پاتنام استخراج شده است. جامعۀ آماری تحقیق شامل دبیران مقطع متوسطۀ آموزش و پرورش ناحیۀ ۱ و ۲ شهر سنندج، در سال تحصیلی ۸۹-۹۰ بود که کلاً ۱۲۶۲ نفر بودند و با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری طبقه ای نسبی، ۳۰۰ نفر از آن ها انتخاب شدند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از میان تمام شاخص های هر دو متغیر سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی، شاخص همیاری اجتماعی دارای بیشترین ضریب هم بستگی و ضریب تعیین با اثربخشی آموزشی معلمان است. درخصوص رابطۀ اثربخشی آموزشی با شاخص های سرمایۀ فرهنگی، نتایج نشان می دهد که با توجه به مقادیر ضریب هم بستگی، از میان این شاخص ها، شاخص «هبیتاس فرهنگی» دارای بیشترین ضریب هم بستگی با اثربخشی آموزشی است و بعد از آن، شاخص سرمایۀ فرهنگی نهادی قرار دارد. نتایج تحقیق در کل گویای آن است که در میدان آموزشی، معلمانی که دارای سرمایۀ فرهنگی و اجتماعی بیشتری هستند، اثربخشی آموزشی بیشتری نیز دارند. درنتیجه برای دستیابی به اثربخشی آموزشی، فقط توجه به ویژگی های فردی (مهارت، دانش، توانایی ها و استعدادها) کافی نیست؛ بلکه تلاش برای تغییر و بهبود وضعیت های عینی اجتماعی و فرهنگی نیز ضرورت دارد.